Thử làm kính thiên văn

Kính Galile gồm kính mắt, kính vật và ống PVC.

Tìm kính mắt không khó lắm, có thể ra hàng kính hỏi các hàng bán kính. Các hàng bán kính thông thường chỉ có thể cung cấp cho bạn kính với max độ tụ là 20+ (thực ra cái này là trong bộ thủ mắt của họ, nhưng vì chẳng có ai viễn đến độ như thế nên người ta mới bán đi, nghe đâu bộ thử mắt này nhiều triệu lắm). Giá cả thì cũng còn tuỳ vì chỉ những ai thích thì họ mới bán, nhưng nói chung tôi đã đi hỏi nhiều hàng và cũng có nhiều người bán, giá rẻ nhất mà tôi mua được là 30 ngàn/chiếc, đường kính nó khoảng 1,5cm-2cm.
Bạn nên mua lấy khoảng 3 đến 4 chiêc sau đó ghép lại thì bạn sẽ có được một thị kính có độ tụ khoảng 60-80 diop, như vậy là khá được rồi! Bạn nên ghép sát chúng với nhau, vì các kính này là trong bộ thủ mắt kính của ngoại nên dù nó có độ tụ lớn, nhưng do chiết suất rất lớn nên nó rất mỏng và rất thuận tiện cho việc ghép sát mà chẳng gây nên sai số đáng kể.

Cái khó nhất là tìm cái kính vật. Thường thì người làm kính Thiên Văn nghiệp dư cứ cho rằng ra mua loại kính hội tụ 1+ là coi như xong. Nhưng thực tế thì bạn lắp vào sẽ bị quang sai ghê gớm ngay. Quang sai là một trong những khó chịu nhất và cũng là điều làm kém thú vị nhất khi bạn thử sản phẩm yêu quý của mình. Bị quang sai thì dù có G lớn đến đâu chằng nữa bạn cũng không thể thấy rõ được các lỗ trên mặt trăng (cái dễ quan sát nhất). Mua kính 1+ ở ngoài hàng kính bị quang sai là do mặt cong kính có dạng cầu để phù hợp với mỹ thuật gia công cho đẹp. Tôi đố các bạn tìm được cái kính 1+ nào ở hàng kính mà không có dạng cầu (tôi đã đi hỏi thử ít nhất 20 hàng kính). Và vì thế một lần tôi đã gạ một ông hàng kính về việc đặt làm 1 cái kính 1+ với một mặt phẳng đường kính 10cm, còn mặt kia cho phép lồi ra (để được 1+). Ông ta nói là làm như vậy trong nhà máy kính chẳng khó gì miễn là có phôi để phay, và giá đặt như vậy chỉ là 50 nghìn. Tôi thấy việc đặt này khá hay nên hỏi ông ấy luôn có thể làm được thị kính như ống nhòm không (+50), ông ấy bảo cứ đặt là làm được hết và cũng nói với tôi rằng kính +50 thì phải tìm loại phôi ngoại vì phải cần có chiết suất lớn (vì chỉ cần mỏng mà vẫn cho chiết suất lớn). Tôi không đặt thị kính vì đã trót mua rồi, nên chỉ đặt vật kính. Và các bạn có biết không, kết quả thật không ngờ, quang sai dường như đã mất hẳn mặc dầu kính của tôi chẳng có tráng lớp phản xạ gì. Chỉ với G=x150 mà cũng có thể nhận ra vệ tinh Jupiter ngon lành (trước đây thì kể cả dùng giấy bịt bớt sáng để tránh quang sai cũng không được).

Kinh nghiệm của tôi cho thấy ống PVC làm là khá tốt, sự chính xác của đồng trục cũng không quan trọng lắm vì nó cũng không ảnh hưởng mấy, chỉ cần khi bạn vừa làm vừa thử nếu thấy xuất hiện ảnh là được.

Mà nên nhớ ngoài kính vật và mắt, bạn cũng nên có một cái gương phản xạ đặt ở sát kính mắt để đổi hướng nhìn (để cho hướng nhìn của ta vuông góc với hướng nhìn lên trời). Cái gương này có hai tác dụng, thứ nhất bạn đỡ phải ngửa cổ lên khi quan sát, thay vào đó bạn nhìn xuống dưới, thứ hai là nó khử độ ngược trên dưới, bạn sẽ nhìn người không bị chân thành đầu. Nên nhớ một cái kính thường chỉ gồm thị kính và vật kính thì ảnh sẽ ngược hết cả (chân thành đầu, đi sang bên trái thì nhìn thấy họ đi sang phải). Vì vậy với cái kính có gương như thế bạn sẽ thấy vẫn đúng chiều, nhưng có điều vẫn ngược huớng trái phải. Sở dĩ ống nhòm bạn nhìn thấy nó thuận cả trên dưới trái phải là do nó có hệ 2 lăng kính phản xạ chuyển đổi rồi, vì thế mà bạn thấy ống nhòm thường có dạng chữ Z chứ không thẳng tuột từ đầu đến cuối.

Chúc các bạn thành công!!


Tống Minh Tuấn
Lý1 93-96
Link: http://www.hn-ams.org/forum/showthread.php?t=4190